On yıllardır özellikle de yaz mevsiminde orman yangını felaketlerinin arttığı bir dönem geçirmekteyiz.
Şehirler büyüdükçe daha önce ormanlık alanda yeni ev inşa etme talebi, gelişmiş ve doğal araziler arasındaki tampon alanların artık hızla kaybedildiği anlamına geliyor.
Pek çok ülkede, insanlar, köy ve kentlerde orman yangınlarıyla insan yaşamının karşılaştığı bir konuma gelmiştir. Bundan dolayı yıkıcı orman yangınları; rüzgarında etkisiyle gece -gündüz hızlanarak uçak, helikopter, itfaiye ve yerel insan güçlerine meydan okuyarak, insanların toplu tahliyelerine neden oluyor.
Son haftalarda Ülkemiz ormanlarında oluşmuş yıkıcı yangınların ulaştığı pek çok köy ve mahalle boşaltıldı. Orman yangını şehitleri yüreğimizi yaktı.
Orman Genel Müdürlüğü cansiperane koruma hizmetlerinde başı çekerken, yangınların nedenleri konusunda, yüzyıllık Türkiye Ormancılar Derneği Başkanı Sayın Hüsrev Özkara çıktığı onlarca TV programlarında; "yangının insan kaynaklı olupta, bilinmeyen nedenlere sokulan kimi çıktıların derinlemesine soruşturulup tartışılmasına dikkat çekiyor. Köylü halkın yangın eğitimini şart koşuyor. Daha organize bir mücadelenin şart olduğunu ifade ediyor.
Geçmiş mesleki yaşamımda, aslında yangın eğitim- araştırma çalışmaları için 40-50 yıldır Antalya'da bir yangın konulu "Orman Yangını Araştırma Enstitüsü" kurulması için diller dökülmüş,ancak bir türlü eğitim ve araştırma konularında uzman kadrolar yetiştirilmesi gerçekleştirilememiştir. Oysa bu girişimler olsaydı, katkısı hayli fazla olacaktı şüphesiz.
Peki, Dünyada bu konuda ne gibi gelişmeler yaşanıyor?
Avustralya'da evlerin orman yangınlarına nasıl tepki verdiğine dair 75 yıldır yapılan araştırmalar da; evlerde ve ev çevresi alanlarda 21 ana zayıf nokta tespit edilmiştir.(Douglas Bowman .2015)
Avustralya'da 2019 yazında 3500’den fazla ev yıkıma uğramıştır. Bunun başlıca nedeni, tüm evlerin tahmini % 85' inin ormanlık alana 100 metre civarında oluşlarıdır.
Evlerin etrafındaki bitki örtüsünün temizlenmesi, yangın riski bulunan bölgelerdeki ev sahiplerine itfaiye yetkililerince verilen tavsiyelerin başında geliyor.
Çoğu Avusturalya Eyalet yasalarında, 10/50 Bitki Örtüsü Temizleme Planı onaylanmış, bu planda belli ölçüde halka bakım için izin veren yasalar bulunmaktadır. Ancak yerel halk ve turistler, estetik görünümleri, mahremiyetleri, yaban hayatı ve yerel ağaç ve çalıların sağladığı gölge nedeniyle bu alanlara aşırı ilgi duyuyor.
Evi öngörülebilir rüzgar yönünde bulunan ağaçların közlerinin rüzgar yönünde hareket etmeleri riski artırmaktadır. Son yıllarda bu bilgiler yeni bina inşaatını bilgilendirmede kullanılmaktaysa da ,eski köy evleri önemli ölçüde aynı standartlardan uzakta kalmaktadır (Gibbons,Cary.2020).
Her Avusturalyalı Eyalet itfaiye teşkilatı kendi orman yangını, planlama rehberini yayınlar. Bunlar hepsi: "Hazırlan, harekete geç, hayatta kal"
Ulusal politikasına dayanmaktadır. Bu tür planlardaki politikalar temelinde iki ilişkili kavram vardır :
-Bir evin etrafında yangında sağ çıkabilmesi için savunabilir bir alan yaratmak
-Bireylerin orman yangını tehdidi nedeniyle bir alanı ne zaman terketmeleri gerektiğine dair iyi düşünülmüş bir tetikleyiciyi önceden belirlemelerini sağlamak
Tasmanya Eyaletinde düz bir arazide ormanlık alanda bulunan bir evin 20 metrelik yanmaz bir tampon bölgeye sahip olması ve bunun etrafında 15 metrelik iyi bakımlı bir park alanı bulunması önerilir.
Arazi açısından ise; ormanda dik arazide Tasmanya'daki bir evin 50 metrelik bir park alanıyla çevrili, yanmaz malzemeden yapılmış 40 metrelik bir kenarı olması önerilir. Bu ikisi 8000 m2'lik bir alanı oluşturur.
İtfaiye araçlarının mülke erişebilmesi için bir kamyon için uygun dönüş dairesine sahip geniş bakımlı bir erişim yolu da gereklidir. Bu olmadan Tasmanya İtfaiye Servisi, itfaiyecilerin alacağı risk gözönüne alındığında bir mülkü savunmaya çalışmayacaktır. (David Bowman 2015).
Diğer taraftan Kanada'da 2023 yılında British Kolombiya'lı orman yangınlarını değerlendiren akademisyen inşaat mühendisi Ramla Karim Quereshi (2025) bize son gelişmeleri aktarmakta. Araştırıcıya göre orman yangınları yapıları üç temel yolla tutuşturabilir.
-Ormandan gelen doğrudan yangın akışı
-Yakındaki yanan binalardan gelen ısı radyasyonu
-Rüzgarla gelen köz yağmurları. Bu közler birkaç km. yol alabilir. Ana yangından uzakta yeni yangınlar başlatılabilir.
Son araştırmalar tüm Kanada binalarının yaklaşık % 14.3'nün doğrudan orman alanı - kentsel arayüzde bulunduğunu gösteriyor. Bu gelişmenin, orman alanı bitki örtüsüyle komşu olduğu veya kesiştiği alandır.
Ancak bu arayüz tamponunu rüzgarla taşınan korları hesaba katmak için bir km. genişletirsek tüm Kanada yapılarının % 79 'undan fazlası bir miktar orman yangını tutuşma riski altında kalır demektedir.
Kanada'da "Fire Smart Canada" gibi programlar toplulukları yangın riskini yürütme konusunda eğitiyor, ancak daha geniş bir halk katılımı ve koordineli eylem hala eksik.
Tarihsel olarak yapısal tasarım; yangını deprem ve rüzgarla aynı şekilde birincil tehlike olarak ele almamıştır. Artık şu bilinmektedir ki, bir yangın doğal ortamdan kentsel ortama geçtiğinde her şey değişir - yangının yakıtı, rüzgar desenleri ve hareketi -bu yüzden onu farklı bir şekilde incelememiz ve modellelememiz gerekir.
Araştırıcı, R.K.Quereshi (2025) ye göre bu bilgi biçimlerinin hepsi erişilebilir durumdadır, ancak bunlara öncelik vermediğimiz sürece hayatları ve mahalleleri riske atmaya karar vermiş oluruz. "Hiç bir şey yapmamanın bedeli, harekete geçmenin maliyetinden çok daha fazla olacaktır." diye Kanada için önemli uyarılarda bulunmaktadır.
2025 yılı Ocak ayında Amerika -Californiya Eyaleti Los Angeles Şehri içine kadar uzanan orman yangınları karşısında, özel itfaiye şirketleri ile bireysel olarak zengin evlerinin yangına karşı koruma tedbirlerine girişildiği de görülmüştür.
Sonuç olarak, bizlerin de daha güvenilir stratejileri tartışmamız, kırsal alanda da hizmet verecek itfaiye teşkilatlarınını geliştirmemiz, eğitim ve inşaat yapı yönetmeliklerinde yapı modelleri öngörmek gibi çalışmaları hızlandırmamız gereği açıktır.
KAYNAKLAR : Ramla Karim Quereshi 2025: We design cities and buildings for eartquakes and foods.The converstion.canada.
David Bowman 2015; Comment devez -vous preparer votre maison aun incendie de foret et quand devez-vous l'evacuer ?. The con,uk .
Philippe Gibbons, Geoff Carry 2020; Houses lost in bush fires . the con.avustralia .
