Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (BAİBÜ) Nükleer Radyasyon Dedektörleri Uygulama ve Araştırma Merkezi (NÜRDAM), Dünya’da bir ilke imza attı. Merkezde geliştirilen gazlı fotokatot tabanlı alev dedektörü, 100 metre üzerinde, 360 derece açıyla alev tespitini Güneş ışığından etkilenmeden yapabiliyor. Dedektörün 2026 yılının yaz aylarında kullanıma başlaması planlanıyor.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi NÜRDAM’da geliştirilen gazlı alev dedektörünün patent başvurusu yapıldı. Fikir hakkı NÜRDAM Müdürü Doç. Dr. Yalçın Kalkan’a ait olan sistemin geliştirilmesinde, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa’dan Doç. Dr. Arif Kösemen ve Prof. Dr. Sadullah Öztürk katkı sağladı. Dedektörün elektronik devre kartı ise BAİBÜ Elektronik Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Rıfkı Terzioğlu tarafından geliştiriliyor.
Yerli imkanlarla üretilen gazlı alev dedektörü, yarı iletken dedektörlerin aksine 360 derece açıda, 100 metrenin üzerinde alev tespiti yapabiliyor. Bu özelliğiyle sistem, mevcut muadillerine kıyasla hem daha geniş algılama açısı hem de daha düşük maliyet avantajı sunuyor.
GÜNEŞ IŞINLARINDAN ETKİLENMİYOR
Dünya’da ilk kez buluşu gerçekleştirilen gazlı alev dedektörü, Güneş’ten etkilenmiyor. Yarı iletken alev dedektörlerinde yaşanan ultraviole ışık hassasiyeti, gazlı dedektörde yaşanmıyor. Güneş altında hatalı sinyali engelleyici mekanizması bulunan sistem, bu yönüyle mevcut teknolojilerden ayrılıyor.
Dedektörün üzerine monte edilecek elektronik kartın geliştirilme aşamasında olduğu, bu kart sayesinde sistemin güneş enerjisiyle çalışabileceği ve bu sayede özellikle ormanlık alanlarda kesintisiz kullanım sağlayacağı bildirildi.
“ŞU ANDA TEKNOLOJİLERİ YARI İLETKENDİR”
NÜRDAM Müdürü Doç. Dr. Yalçın Kalkan, mevcut dedektörlerin sınırlı özelliklere sahip olduğunu vurgulayarak, “Yangın dedektörleriyle karıştırmamak gerekir çünkü yangın dedektörleri duman dedektörleri, kızılötesi ışınlar, mor ötesi ışınlar, bunları algılamak üzere geliştirilmiş dedektörlerdir. Ultraviole ışığı tespit eden dedektörler, şu anda teknolojileri yarı iletkendir. Bunlar radyasyon hasarı açısından oldukça kısa ömürlüdür, bunun dışında algılama mesafesi olarak 25 metre gibi bir sınıra sahip, algılama açısı olarak en fazla 120 dereceye kadar bir algılama açısına sahiptir” şeklinde konuştu.
“SINIRLILIKLARI ORTADAN KALDIRMIŞ DURUMDAYIZ”
Doç. Dr. Kalkan, geliştirilen yeni teknolojiyle mevcut sistemlerin tüm sınırlarını ortadan kaldırdıklarını belirtti. Kalkan, “Bizim geliştirdiğimiz gazlı dedektör çözümüyle bu sınırlılıkları ortadan kaldırmış durumdayız. Dünya’da ilk defa gazlı teknoloji kullandığımız için algılama açısını 360 dereceye çıkarmış durumdayız ve her açıyı da test ettik. Bunun dışında algılama mesafesi olarak 100 metreyi aştık. Bizim için hedef buydu, 100 metreyi aşmak. Şu anda bir buçuk katını aşmış durumdayız. Bunlar da TÜBİTAK’ın hakem raporlarında yer almıştır” dedi.
“MİKRO SANİYELERDE SİNYAL ÜRETİYOR”
Gazlı dedektörün muadillerine göre algılama süresinin çok kısa olduğunu ifade eden Kalkan, “Algılama süresi olarak, mevcut teknolojilerin sinyal üretme kapasitesi saniyelerle ölçülüyor. Bizim mikro saniyelerde sinyal üreten bir dedektörümüz mevcut. Tamamen yerli teknoloji, üniversitemize ait, uluslararası PCT Patent başvurusu yapılmıştır. Bunun dışında ilk defa içerisinde kullanılan gaz karışımları tarafımızdan geliştirildi” şeklinde konuştu.
“ÖNÜMÜZDEKİ YAZ KULLANABİLECEĞİZ”
Dedektörün 2026 yaz ayına kadar kullanıma hazır hale geleceğini belirten Kalkan, “İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa’dan Prof. Dr. Sadullah Öztürk, Doç. Dr. Arif Kösemen’in de büyük emeği var dedektörün geliştirilmesinde. Aslında biz bu arkadaşlarımızla birlikte 5 yıl önce bu yolculuğa başladık. Şu anda proje devam ediyor. Teknolojin endüstriyel hazırlığı şu anda tamamlandı, bitirildi. Firma uluslararası sertifikalara başvuracak aşamada. Ümit ediyorum ki önümüzdeki yaz orman yangınlarını tespit etmek için en azından pilot bölgelerimizde yerli ve milli alev dedektörlerimizi kullanabileceğiz. Araçlarımıza yakıt aldığımızda, yakıt istasyonlarımızda kendi alev dedektörlerimiz olacak diye ümit ediyoruz” ifadelerini kullandı.
